W celu zrozumienia mechanizmu powstawania dyskopatii należy bezwarunkowo poznać budowę najważniejszej części segmentu ruchowego kręgosłupa jakim niewątpliwie jest krążek międzykręgowy (potocznie nazywany dyskiem). Stanowi on połączenie pomiędzy dwoma sąsiadującymi ze sobą trzonami kręgowymi. Składa się z jądra miażdżystego, pierścienia włóknistego oraz płytek granicznych pokrywających trzony kręgów.

Pierścień włóknisty składa się z około 10-20 ciasno ułożonych warstw kolagenu przebiegających pomiędzy jednym a drugim trzonem kręgu. Najlepszym porównaniem do tej części segmentu ruchowego jest zwinięta w rulon książka telefoniczna postawiona w pionie.

Jądro miażdżyste jest żelem znajdującym się w centrum każdego dysku. Żel ten składa się w 80% z wody. Płyn ten wzmacnia pierścień włóknisty od środka, zabezpieczając go przed wypukleniem się do wewnątrz i utratę jego sztywności, która jest niezbędna do znoszenia obciążeń kompresyjnych występujących w tych obszarach kręgosłupa.

Ryc.1. Budowa pierścienia włóknistego [1]

Poza spełnianiem funkcji amortyzacyjnych krążki międzykręgowe dzięki swej plastyczności pozwalają na nieznaczny zakres ruchu pomiędzy trzonami kręgów.

Ludzki organizm posiada 23 krążki międzykręgowe: 5 szyjnych, 11 piersiowych, 4 lędźwiowe oraz po jednym w miejscu przejść pomiędzy poszczególnymi odcinkami kręgosłupa. Warto pamiętać o braku krążków międzykręgowych w miejscu połączenia czaszki z kręgosłupem (staw szczytowo-potyliczny) oraz jednym segmencie niżej C1-C2 (staw szczytowo-obrotowy).

Krążki międzykręgowe zwiększają swoją wysokość ku dołowi kręgosłupa. Dla przykładu w odcinku lędźwiowym wynosi około 10mm co w sumie daję 5 cm wysokości całego ciała. Poprzez osiowe obciążenia kręgosłupa w trakcie czynności w pozycji pionowej woda z krążków międzykręgowych jest wyciskana powodując utratę ich wysokości. W trakcie odpoczynku w pozycji leżącej zdrowe krążki odzyskują swoją wysokość. Wyjaśnia to fakt, że wieczorem wysokość naszego ciała może być mniejsza w porównaniu do poranka.

Z wiekiem możliwość absorpcji wody przez jądro miażdżyste jest niższe co wyjaśnia redukcję wysokości ciała oraz utratę zakresu ruchomości w podeszłym wieku.

Osiowe obciążenie przedniej części dysku spowodowana przez ruch zgięcia kręgosłupa (skłonu w przód) ,,wyciska,, jądro miażdżyste ku tyłowi w kierunku kanału kręgowego. Dodatkowo ruch ten powoduję napinanie rdzenia kręgowego oraz struktur obwodowego układu nerwowego (m.in. korzeni nerwowych wychodzących z otworów międzykręgowych znajdujących się w każdym pojedynczym segmencie ruchowym). W pozycji pełnego zgięcia ciśnienie wewnątrzdyskowe mierzone w obrębie jądra miażdżystego wzrasta o 80%. Dla porównania w trakcie ruchu wyprostu kręgosłupa (skłonu w tył) tylna część krążka poddawana jest kompresji, a przednia część ulega rozciągnięciu. Ruch ten powoduję przednie przemieszczenie jądra miażdżystego, zmniejszenie przekroju kanału kręgowego i otworów międzykręgowych. Ciśnienie wewnętrzne jądra miażdżystego ulega zmniejszeniu o 35%.

Przy ruchach skłonu bocznego analogicznie jądro miażdżyste ,,przeciskanie,, jest w przeciwnym kierunku do wykonywanego ruchu. W przypadku zdrowego kręgosłupa i nie naruszenia wewnętrznej struktury dysku wyżej opisane położenie jądra miażdżystego powraca do swojej pozycji wyjściowej w centralnym punkcie pierścienia włóknistego wraz z powrotem do symetrycznej postawy.

W momencie gdy dochodzi do nieprawidłowego funkcjonowania krążka międzykręgowego poprzez jego degenerację oraz jego patologicznego współdziałania z otaczającymi go strukturami mówimy wtedy o dyskopatii. Jest więc ona niczym innym jak schorzeniem krążka międzykręgowego.

Najczęstszymi objawami dyskopatii są:

• ból okolic przykręgosłupowych

• ból promieniujący lub korzeniowy do kończyn

• deficyty ruchowe

• występowanie specyficznych objawów neurologicznych

• osłabienie odruchów głębokich

• zaburzenie czucia powierzchownego (mrowienie, drętwienie)

• osłabienie siły mięśniowej

• niedowład lub porażenie prowadzące do zaników mięśniowych

Do głównych przyczyn dyskopatii zaliczamy:

• przyjmowanie długotrwałych, nieprawidłowych pozycji kręgosłupa, najczęściej pozycji zgarbionej w której krążek międzykręgowy zachowuje się jak w trakcie wykonywania ruchu zgięcia.

• zbyt duża ilość ruchów skłonu w przód w porównaniu do ruchów zgięcia w tył

• wykonywanie nieprawidłowych wzorców ruchu

• nagły uraz lub przeciążenie przewyższające wytrzymałość krążka międzykręgowego

• brak aktywności fizycznej

Stopniowy początek dolegliwości jest częstszy niż urazy.

W zależności od kierunku przesunięcia się jądra miażdżystego na obwód pierścienia włóknistego mówimy najczęściej o dyskopatii:

• tylnej – gdzie spoczynkowe położenie jądra miażdżystego znajduję się w tylnej części pierścienia włóknistego, a nie w centralnym jego punkcie jak w przypadku zdrowego dysku.

• tylno-bocznej - gdzie spoczynkowe położenie jądra miażdżystego znajduję się w tylno-bocznej części pierścienia włóknistego (najsłabsza część pierścienia włóknistego, posiada najmniejszy przekrój, jest słabo przytwierdzona do płytki granicznej i nie jest wzmocniona przez więzadło), a nie w centralnym jego punkcie jak w przypadku zdrowego dysku.

• przedniej (najrzadziej występująca) - gdzie spoczynkowe położenie jądra miażdżystego znajduję się w przedniej części pierścienia włóknistego, a nie w centralnym jego punkcie jak w przypadku zdrowego dysku.

Dyskopatia stanowi pierwszy etap rozwoju choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa.

1. Choroba przeciążeniowa kręgosłupa Jerzy Stodolny ZL Natura str. 22